Mediator tym “pomiędzy”, czyli o roli mediatora

Mediator to łacińskie słowo, określające tego, kto stoi pośrodku (medius – „środkowy”, „pośredni”). W starożytności odnosiło się do osoby pośredniczącej w rozwiązywaniu konfliktów lub negocjacjach, której celem było wspieranie stron w osiągnięciu porozumienia. Podobnie w fizyce, medium to substancja pośrednia, przez którą przenosi się energia lub fale, np. powietrze dla dźwięku. To trafnie obrazuje proces mediacji jako neutralną przestrzeń – puste naczynie, które wypełniają treścią wyłącznie uczestnicy mediacji, a nie mediator. Mediator odpowiada za strukturę rozmowy.

Mediator tym, który nie doradza

Wsparcie bez oceniania i gotowych rozwiązań.

Rolą mediatora jest zachowanie zarówno pełnej bezstronności wobec uczestników mediacji, jak i neutralności względem przedmiotu sporu. Mediator nie działa zatem jako ekspert czy doradca – nie wnosi własnych przemyśleń ani pomysłów na rozwiązanie konfliktu. Jego zadaniem jest usprawnienie komunikacji poprzez aktywne słuchanie, zadawanie pytań, podsumowywanie wypowiedzi oraz upewnianie się, czy uczestnicy rozumieją wzajemnie swoje stanowiska i potrzeby.

Mediator tym, który w pełni rozumie i nadal akceptuje

Zrozumienie i akceptacja kluczem gotowości do zmiany

Często przyjmuje się, że postawa mediatora wobec uczestników mediacji powinna opierać się na zasadach zaproponowanych przez Carla Rodgersa, twórcę podejścia humanistycznego w terapii. Twierdził on, że ludzie posiadają w sobie wszystkie zasoby niezbędne do samodzielnego rozwiązywania problemów, rozwoju i dokonywania pozytywnych zmian. Gotowość do zmiany przychodzi, jeśli poczują, że są oni akceptowani takimi, jakimi są, bez oceniania ich czy krytyki. Rolą mediatora jest więc zrozumienie i szczera akceptacja uczestników mediacji, wraz z ich uczuciami, potrzebami i perspektywą konfliktu, a to jest kluczem do zmiany.

Mediator tłumaczem na “język potrzeb”

Przekształcanie oskarżeń w komunikaty budujące porozumienie

Marshall B. Rosenberg, uczeń Carla Rogersa, rozwijając jego idee, stworzył model komunikacji bez przemocy (NVC), który bywa używany w mediacji. Podkreślał on, że kluczem do porozumienia jest umiejętność prowadzenia rozmowy bez oskarżania drugiego. Dopiero precyzyjny opis tego co zaszło oraz poprawne nazwanie zarówno potrzeb, jak i stojących za nimi emocji, jest warunkiem wzajemnego zrozumienia. Rolą mediatora jest więc tłumaczenie oskarżeń na precyzyjny “język potrzeb” i upewnianie się że komunikat został zrozumiany zgodnie z intencją nadawcy. Potrzeby uczestników mediacji uznawane są tu jako ich zasoby, a rolą mediatora jest ich odkrycie.

Mediator towarzyszem na drodzę od analizy problemu, do pozytywnych wizji przyszłości

Od refleksji nad przeszłością do budowania wspólnych celów

Podobnie do Rodgersa, również Gunther Schmidt wskazuje, że ludzie mają w sobie potencjał potrzebny do zmiany i rozwiązania ich problemów. Kluczowym zadaniem jest stworzenie im warunków, w których można przejść od analizy przeszłych wydarzeń do budowania wspólnych wizji przyszłości. Wskazuje on on kluczowe aspekty, które odgrywają ważną rolę w tym procesie:

Orientacja na zasoby: Mediator pomaga uczestnikom dostrzec ich wewnętrzne zasoby oraz możliwości, które mogą wykorzystać w procesie rozwiązywania konfliktu.

Orientacja na rozwiązania: Mediator kieruje uwagę stron na przyszłe działania, które są konkretne i wykonalne, jednocześnie uwzględniając kontekst przeszłych wydarzeń.

Orientacja na przyszłość: Proces mediacji obejmuje transformację od zrozumienia przeszłości i aktualnej sytuacji do projektowania przyszłości.

Mediacja staje się tu procesem wspólnego rozwiązywania problemu.

Mediator tworzy pomost między konfliktem a porozumieniem

Najważniejszym elementem roli mediatora jest jego neutralna postawa. Mediator nie ma oceniać ani uczestników, ani ustalać kto ma “rację”. Zauważa on co się konkretnie stało, jakie emocje to wyzwoliło i z jakimi potrzebami sie to wiąże. Jest to podróż do rdzenia konfliktu, w poszukiwaniu żywych interesów, za wstępnymi stanowiskami uczestników mediacji. W tym procesie mediator ma rolę “pomiędzy” różnymi jego elementami. Jest to rola pomiędzy postawą zamkniętą uczestników, a ich decyzją o otwarciu się na dialog; pomiędzy oskarżeniami, a szczerym mówieniem o swoich potrzebach; pomiędzy tym, co było, a konkretnymi, oczekiwanymi planami na przyszłość. Rola ta przekształca konflikt w proces wspólnego rozwiązywania problemu i planowania przyszłości uwzględniającej interesy wszystkich.